Veertig dagen zonder God

“Kunst is nodig om zoveel mogelijk beelden te creëren. Het brengt ons dichter bij de werkelijkheid, die niet in één beeld te vangen is. Het is nodig omdat wij lijden aan beeldarmoede. Wij denken: dit is zus en dat is zo, dit is mooi en dat is lelijk, dit is van God en dat niet. We verstarren en vernauwen de werkelijkheid. Op den duur kan dat gaan vervelen; het zegt me allemaal niks meer, het geloof, mijn baan, soms het leven zelf, ik ben erop uitgekeken. We overtreden het gebod; maak geen beelden om die te aanbidden. Kunst herinnert ons eraan dat de werkelijkheid, uiteindelijk de goddelijke werkelijkheid, altijd meer en altijd anders is dan we denken of bevatten kunnen.”
– uit het boek Onuitwisbaar aangedaan, pagina 88

Het is alweer even geleden dat ik bovenstaand citaat tegenkwam. Ik deed een literatuurstudie naar de rol van seculiere kunst in zingevingsprocessen. En de afgelopen weken komen deze woorden steeds weer in mijn gedachten op. We leven in de vastentijd, de veertigdagentijd. In het kerkelijke jaar een tijd van bezinning. Een tijd waarin vaak allerlei initiatieven en challenges zich ontpoppen. Veertig dagen lang meer Bijbel lezen, veertig dagen lang vasten van social media of drank en meer van dat.

Een paar jaar geleden, tijdens mijn studie, stuitte ik ook op zo’n challenge. Deze hield in: veertig dagen zonder God leven – ‘Atheism for Lent’, bedacht en aangeboden door de Ierse theoloog Peter Rollins. In plaats van veertig dagen lang meer focus en verdieping in je eigen geloofsovertuigingen en ervaringen, liet deze challenge je teksten, beelden en muziek van atheïsten bestuderen. Het daagde je uit om te ontdekken wat daarin te vinden was.

Misschien komt het je vervreemdend over. Maar ik denk dat het dicht in de buurt komt van wat de discipelen ervaren moeten hebben in de aanloop naar Pasen. Ze hoopten op een Koning, iemand die hen kwam redden, machtig en krachtig. Maar hun Jezus ging dood. Aan een kruis. Dat paste niet bij de overtuigingen en ervaringen van waaruit ze tot dan toe hadden geleefd. De discipelen werden gedwongen om verder te kijken dan hun eigen horizon, verder dan de verwachting en het beeld dat ze tot dan toe van Jezus hadden gehad.

In de Bijbel zijn meer van dat soort verhalen te vinden. Gelovigen die op een ander been worden gezet, die ontdekken dat God op een heel andere plek te vinden is dan ze hadden verwacht en dat ‘hun’ God heel anders is dan gedacht.

De veertigdagentijd, een tijd van bezinning? Wat mij betreft is het bij uitstek een tijd om je te laten verwarren. Om voorbij te gaan aan je eigen godsbeelden en te ontdekken wat daarachter te vinden is.  Ik ben benieuwd wat we vinden als we onszelf niet onderdompelen in wat we toch al wel geloven, maar de gebruikelijke paden eens verlaten en ons begeven in het vreemde, in ideeën en beelden die confronteren en oncomfortabel zijn. Voor mij is dat de essentie van de veertigdagentijd. Want ten slotte is het verhaal van een God die sterft ook niet comfortabel, maar is het wel juist dit verhaal dat leidt tot hoop en nieuw perspectief.

Rosanne Hofman, kerkelijk werker