De bijbel in revisie

Op maandag 28 mei woonde ik een masterclass Bijbelrevisie van het Nederlands Bijbelgenootschap bij. Samen met predikanten en kerkelijk werkers van andere protestantse kerken, maar ook vanuit de zevende dagadventisten en de gereformeerde bond, bracht ik hiervoor een dag door in het mooie Apeldoorn.
Waarom een masterclass Bijbelrevisie? Dat komt doordat de huidige Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), ooit gemaakt is met het idee om hier in de toekomst een aangepaste versie van te maken. Toen de NBV in 2004 (?) gepubliceerd werd, is er met nadruk bij gezegd dat het voor predikanten, theologen en eenvoudigweg elke lezer mogelijk was om op- en aanmerkingen bij de vertaling te maken. De NBV is namelijk speciaal in zijn soort: het probeert dicht bij de brontekst (het letterlijke Hebreeuws en Grieks) te blijven, maar probeert tegelijkertijd om een goed leesbare vertaling te zijn. Een vertaling geschikt voor in de kerk en voor in huis.
Dit betekent dat sommige Hebreeuwse uitdrukkingen naar een meer gebruikelijk Nederlands zijn vertaald, dat soms bezittelijke voornaamwoorden (mijn, zijn, jouw) zijn toegevoegd, of dat er overbodige aanspreekvormen zijn weggelaten. Voor het NBV is er door vertaalspecialisten expres samengewerkt met neerlandici, om zo de leesbaarheid van de hele bijbel te optimaliseren. Het gevolg hiervan is dat voor sommige lezers bepaalde verzen of hoofdstukken te ver van de brontekst liggen, of dat de betekenis van een tekst voor hen is verwaterd.
De afgelopen jaren zijn er duizenden mails en brieven bij het Bijbelgenootschap binnengekomen met op- en aanmerkingen. Soms maar over één klein woordje in een tekst, soms over meer thematische onderwerpen, soms over een te expliciete invulling van een begrip. Hoewel er veel verschillende op- en aanmerkingen zijn gemaakt, is de grote tendens dat de vertaling in zijn geheel iets meer terug zou moeten naar de brontekst. Sinds begin 2018 zijn de vertalers van het NBG zich weer gaan buigen over alle teksten, en hopen zo in 2020 een gereviseerde versie van de NBV te presenteren. De masterclass werd georganiseerd om predikanten en kerkelijk werkers te laten zien hoe zo’n revisie in het werk gaat, maar ook om meer te vertellen over het idee achter de NBV, en waarom soms wordt gekozen voor leesbaarheid in plaats van de letterlijke vertaling.

Tijdens de masterclass kregen we verschillende teksten uit de bijbel te zien in de huidige vertaling, de opmerkingen die men er bij maakte, en de manier waarop de tekst wel of niet is aangepast (en waarom). Het NBG gaat voor de Nederlandse Bijbelvertaling uit van 3 principes:
1. De NBV blijft het karakter houden van een brontekstgetrouwe, maar toch ook leesbare vertaling.
2. Consistentie. De vertaling van een bepaalde formulering moet op elke plek hetzelfde zijn.
3. Het expliciet maken van uitdrukkingen wordt gecontroleerd: is het teveel invulling van theologie, of alleen verduidelijking van een begrip.
Hier wordt alles op getoetst, om zo tot de best passende en leesbare vertaling te komen. Dat dit nog best lastig is, bleek uit alle opmerkingen die gedurende de dag door de verschillende deelnemers werden gemaakt, en anderen die met deze voorstellen weer helemaal niet uit de voeten konden.

In de middag gingen we als deelnemers zelf aan de slag met een paar verzen uit Galaten 4. Hiervoor kregen we de letterlijke griekse vertaling én de huidige tekst in het NBV, met een paar vragen voor revisie erbij. Het was erg leuk om zo aan de slag te gaan, en met elkaar te overleggen over theologie, leesbaarheid, inclusie (gebruik je: zoon in het geval van erfenissen, of kinderen (om dochters niet uit te sluiten), en vele andere zaken. In mijn groepje waren we het aardig met elkaar eens, maar uit de andere groepjes kwamen weer hele andere voorstellen, wat natuurlijk erg interessant was.
Aan het eind van de dag kregen we van het Nederlands Bijbelgenootschap nog een tas mee met verschillende proefnummers van vertalingen en bladen, en wat informatie over de projecten die vanuit het NBG georganiseerd worden.
Wil je meer weten over Bijbelrevisie, of zien wat er bijvoorbeeld verandert aan het Onze Vader? Lees dan één van de onderstaande artikelen uit het magazine Met andere woorden.
https://www.bijbelgenootschap.nl/onzevader-revisie-matteus-69-13-nieuwe-bijbelvertaling/
https://www.bijbelgenootschap.nl/revisie-nieuwe-bijbelvertaling-waarom-en-hoe/

Jantine Brouwer-Huisman